ظرافت های معلم در به کارگیری روش های تدریس
درکشور ما دانشمند زیاد و رویش مند کم داریم .
هر قدر معلمان به روش ها و الگوهای تدریس بیشتری آگاهی و تسلط داشته باشند ، بهتر می توانند در موقعیت های مختلف ، روش های تدریس مناسب را به کار گیرند.
روش تدریس
روش تدریس عبارت است از فرایند منظم ، از پیش طراحی شده ، هدفدار و متعامل بین معلم و فراگیران که هدف آن ایجاد تغییرات مطلوب در فراگیران است و این تغییرات همان یادگیری در سه حیطه ی شناختی ، عاطفی و حرکتی است .
روش سخنرانی
روش سخنرانی عبارت است از انتقال مستقیم مطالب با بیان شفاهی برای فراگیران . نوع ارتباط در این روش عمدتاً از نوع ارتباط یک سویه است .
مهم ترین حُسن روش سخنرانی این است که روش ارزان و مقرون به صرفه ای است ، زیرا حجم زیادی از مطالب را می توان برای تعدادی از فراگیران در یک مدت زمان کوتاه ارائه کرد .
از مهمترین محدودیت های روش سخنرانی این است که روش معلم محور است و فراگیران نقش فعالی ندارند. در این روش تفاوت های فراگیران لحاظ نمی شود ، برای رشد فکری ، تقویت خلاقیت و آموزش مهارت های عملی فراگیران روش مناسبی نیست و جلب نظر فراگیران تا آخر وقت کلاس ، امری دشوار است .
اگر معلمان بیش از اندازه از روش سخنرانی استفاده کنند ، فراگیران را در طبقه ی دانش قرار می دهند ، بدین ترتیب نظام آموزشی دچار فسیل شدن و جمود خواهد شد .
-
روش توضیحی :
روش توضیحی عبارت است از انتقال مستقیم مطالب به فراگیران با شرح ، بسط مطالب و ذکر مثال ها و نمونه ها . نوع ارتباط در این از نوع ارتباط یک سویه است .
محاسن این روش مانند روش سخنرانی است . علاوه برآن ، در این روش مطالب برای فراگیران قابل فهم تر و عمیق تر بییان می شود و اطلاعات مورد نیاز آن به شکل سازمان یافته و منسجم ارائه می شود .
روش نمایشی
روش نمایشی روشی است که در آن معلم وسایلی را همراه خود به کلاس می برد و در معرض دید و مشاهده ی فراگیران قرار می دهد . مانند ارائه ی نمونه هایی از برگ ها ، گل ها ، سنگ ها و … یا ارائه ی ماکت منظومه شمسی ، کره زمین ، اسکلت بدن و … . این روش مبتنی بر مشاهده و دیدن است و به موازات آن معلم از روش توضیحی نیز استفاده می کند.
مهم ترین مزیت این روش این است که آموزش آن به کمک اشیاء واقعی و حقیقی صورت می گیرد . محدودیت این روش آن است که در همه ی دروس قابل استفاده نیست و فراگیران نیز به رغم دیدن وسایل و اشیاء فعال نیستند.
روش نمایشی در دروس علوم تجربی و حرفه و فن کاربرد بیشتری دارد .
در روش نمایشی معلم قبل از حضور در کلاس ، باید وسایل و رسانه های مورد نیاز را آماده کند.
-
روش ( الگو ) ایفای نقش:
روش ایفای نقش روشی است که در آن موضوع درس در قالب نمایشنامه ، توسط تعدادی از فراگیران در کلاس به نمایش گذاشته می شود.
از محاسن این روش این است که بین ایفاگران نقش با مشاهده کنندگان (فراگیران) ارتباط عاطفی برقرار می شود . مشاهده کنندگا خود را در صحنه های نمایش احساس می کنند و با شور و هیجان نمایش را دنبال می کنند . این روش برای کاهش کمرویی فراگیران خجالتی نیز مؤثر است .
از محدودیت های این روش آن است که برای تحقق هدف های پیچیده آموزشی مناسب نیت و ممکن است از سوی بعضی فراگیران این روش جدی تلقی نشود و تا حدی نیاز به امکانات و وسایل دارد .
روش گردش علمی
روش گردش علمی روشی است که عمدتاً در خارج از کلاس صورت می گیرد و شامل مطالعات مستقیم و دست اوّل درباره ی یک مسئله است . در این روش ، طبیعت و مظاهر آن به عنوان معلم فراگیران محسوب می شود . برای مثال : بردن فراگیران به باغ پرندگان ، موزه ها ، آزمایشگاه ها ، دامنه کوه ، رودخانه و …
از مهم ترین محاسن این روش این است که فراگیران فعال و پر نشاط هستند ، با طبیعت پیوند برقرار کرده و مستقیماً تجربه اندوزی می کنند.
روش پرسش و پاسخ
روش پرسش و پاسخ روشی است که در آن نقش معلم پرسش کردن (پرسش گری ) و نقش فراگیران پاسخ دادن (پاسخ دهی) است . در این زمینه تفکر فراگیران درباره ی موضوع یا مفهومی ایجاد می شود ، اما همه ی فراگیران تحت پوشش قرار نمی گیرند .
روش آزمایشی
روش آزمایش روشی است که در آن فراگیران با به کار بردن وسایل و مواد به خصوصی ، در مکانی به نام آزمایشگاه ، دست به تجربه می زنند ، در این روش به نوعی حل مسئله انجام می گیرد .
با وجود این که در روش آزمایشی فراگیران فعال هستند اما متأسفانه در واقعیت در مدارس بر خلاف این موضوع دیده می شود . در این روش معلمان اغلب آزمایش را در حضور فراگیران انجام می دهند و فراگیران اغلب مشاهده کننده هستند تا آزمایش کننده .
روش آزمایشی (آزمایشگاهی ) در درس علوم تجربی کارآیی بیشتری دارد .
روش بحث گروهی
در روش بحث گروهی تعدادی از فراگیران در مورد موضوع مشخصی از قبل مطلعه و بررسی می کنند و سپس نتایج فعالیت خود را در کلاس برای سایرین ارائه می دهند .
از محاسن روش بحث گروهی این است که زمیته ی انتقال ، تبادل و نقد نظرات و عقاید فراگیران فراهم می شود و حسن همکاری و روابط اجتماعی آنان تقویت می شود .
از محدودیت های این روش این است که همه یفراگیران در آن دخالت دارند و برای همه یموضوع ها کارآیی ندارد.
روش حل مسئله
روش حل مسئله روشی است که در آن فراگیران با مسئله ای روبه رو می شوند و با بهره گیری از تجارب و اطلاعات قبلی خود و با طی کردن مراحلی به حل آن اقدام می کنند.
مراحل روش حل مسئله :
- طرح مسئله
- جمع آوری اطلاعات
- فرضیه سازی
- آزمایش فرضیه
- نتیجه گیری
- تعمیم و کاربرد
از محاسن روش حل مسئله این است که فراگیران فعال هستند ، روحیه ی پژوهش گری آنان تقویت می شود و فراگیران خلاق و نو آور تربیت می شوند.
از محدودیت های این روش این است که نیاز به معلمان پژو هش گر و با تجربه دارد و همچنین به امکانات و تجهیزات و زمان کافی نیاز است .
روش قصه گویی
روش قصه گویی روشی است که در آن معلم ، متن درس(قصه) را با بیان شفاهی خود برای فراگیران ارائه می دهد . در این روش معلم عین متن را رعایت نمی کند.
روش قصه گویی در دروس دینی ، تاریخ و ادبیات فارسی کارآیی بیشتری دارد .
در روش قصه گویی تغییرات مربوط به رفتار کلامی و غیر کلامی خود را در نظر گیرد . مانند متغیر بودن صدا ، و جابه جا شدن در کلاس و نقش های مختلف را ایفا کردن .
-
روش قصه خوانی
در روش قصه خوانی معلم عین متن درس را برای فراگیران بیان می کند . در این روش معلم قصه را دخل و تصرف نمی کنند و از روی کتاب ، قصه را ارائه می دهد.
روش خاطره گویی
در این روش معلم با فراگیران خاطراتی از خود را برای دیگران بیان می کنند . این روش برای « اولین ها» کارآیی بیشتری دارد . اولین باری که به مدرسه رفتم ، اولین باری که نماز خواندم ، اولین باری که کتابی را مطالعه کردم ، اولین باری که روزه گرفتم ، اولین باری که در مسابقات ناحیه ای رتبه آوردم ، اولین باری که اسمم را نوشت ، اولین باری که نامه نوشتم و …
نکات کاربردی معلمان و اساتید در وب سایت بهار علم